Categori: Newyddion

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru a’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (SHRN) yn falch o gyhoeddi y bydd y diweddariad nesaf i’r Dangosfwrdd Iechyd a Lles Plant Ysgolion Uwchradd yn mynd yn fyw ar 27 Tachwedd.

Mae’r diweddariad hwn yn adeiladu ar welliannau blaenorol, gan ganolbwyntio ar ddefnyddioldeb — gan wneud y dangosfwrdd yn haws i’w lywio ac yn fwy greddfol i ddefnyddwyr ledled Cymru.

Beth sy’n newydd?

Rydyn ni’n cyflwyno 11 pwnc newydd o arolwg 2023, gan gynnwys:

• Cyfeillgarwch a chefnogaeth i’r teulu
• Gwaharddiadau ysgol a thriwantiaeth

Er mwyn helpu defnyddwyr i edrych ar dueddiadau hirdymor, rydyn ni hefyd wedi ychwanegu data hanesyddol o flynyddoedd arolwg 2017–2021 (lle bo ar gael).

Prif welliannau

• Mae dadansoddiadau ethnigrwydd bellach ar gael ar draws y pedair blynedd o ddata
• Dadansoddiad Grŵp Blwyddyn yn ôl Awdurdod Lleol—un o’n nodweddion mwyaf poblogaidd!

Mae’r diweddariadau hyn yn adlewyrchu ein hymrwymiad parhaus i ddarparu data o ansawdd uchel a hygyrch i gefnogi ysgolion, awdurdodau lleol a phartneriaid sy’n gweithio i wella iechyd a lles pobl ifanc.

Nodwch y dyddiad yn eich calendr – mae’r dangosfwrdd wedi’i ddiweddaru yn mynd yn fyw ar 27 Tachwedd!

Rydym wrth ein bodd yn cyhoeddi bod pob ysgol uwchradd yng Nghymru bellach wedi cofrestru ar gyfer casgliad data 2025 y Rhwydwaith. Dyma garreg filltir enfawr – ac mae’n dyst go iawn i’r ymroddiad a’r gwaith tîm ar draws y rhwydwaith.

‘Mae cyrraedd 100% mewn cofrestriadau yn dangos cymaint o bwys y mae ysgolion yn ei roi ar rôl y Rhwydwaith yn cefnogi iechyd a lles dysgwyr, a gwella ysgolion. Mae’n eiliad falch i bawb sy’n gysylltiedig.

Diolch enfawr i bawb sydd wedi helpu i wireddu hyn. Mae eich cefnogaeth barhaus yn helpu i lywio dyfodol iachach yng Nghymru.

Gyda’n gilydd, rydym yn adeiladu dyfodol cryfach, iachach i bobl ifanc yng Nghymru. Gadewch i ni barhau i yrru newid cadarnhaol gyda’n gilydd.’

Caewyd cofrestru yn swyddogol ar 18 Gorffennaf, ac rydym ni bellach yn gofyn i ysgolion gwblhau dwy ran yr arolwg:

• Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith.
• Holiadur Amgylchedd yr Ysgol y Rhwydwaith.

Bydd casglu data’r arolwg ar agor tan 19 Rhagfyr 2025, gan roi amser i ysgolion gasglu cipolygon ystyrlon a fydd yn helpu i lywio cynllunio a pholisi yn y dyfodol.

Os oes gennych unrhyw gwestiynau neu os hoffech ragor o wybodaeth, e-bostiwch ein Rheolwr Materion Allanol a Chyfnewid Gwybodaeth, Maria Boffey.

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru’n falch o gyhoeddi eu bod yn lansio ail becyn cymorth y cwricwlwm yn eu Prosiect ar y Cwricwlwm Iechyd a Lles: ‘Ymddygiad sy’n Hyrwyddo Iechyd – Ffocws ar Fwyd a Maeth’.

Mae’r prosiect hwn, dan arweiniad y tîm Lleoliadau Addysgol, yn dwyn gweithwyr proffesiynol ynghyd o’r sectorau iechyd ac addysg i gyd-ddatblygu pecynnau cymorth ac adnoddau’r cwricwlwm. Bwriedir i’r rhain gynorthwyo ysgolion i gyflwyno themâu iechyd a lles allweddol fel rhan o’r Maes Dysgu a Phrofiad Iechyd a Lles newydd.

Mae’r Rhwydwaith wedi chwarae rhan allweddol mewn datblygu pecynnau cymorth y cwricwlwm trwy ddarparu data iechyd a lles cadarn ar lefel ysgol. Mae’r dystiolaeth hon yn sicrhau bod y cynnwys wedi’i seilio ar anghenion a phrofiadau gwirioneddol dysgwyr ar draws Cymru. Mae canfyddiadau ymchwil y Rhwydwaith, gan gynnwys cipolygon i ymddygiadau iechyd allweddol a thueddiadau sy’n dod i’r amlwg ymhlith pobl ifanc, wedi llywio cynllun adnoddau ymarferol yr ystafell ddosbarth yn uniongyrchol – fel y rhai sy’n ymddangos yn y pecyn cymorth bwyd a maeth.

Mae’r pecynnau cymorth wedi’u seilio ar egwyddorion dylunio’r cwricwlwm ac maent yn canolbwyntio ar yr hyn sydd bwysicaf i ddysgwyr ac ar eu cyfer. Maent yn amlygu gwybodaeth, sgiliau a gwerthoedd hanfodol, ac yn cynnig cyfleoedd am ddysgu trosglwyddadwy ar draws themâu a Meysydd Dysgu a Phrofiad eraill.

Gallwch nawr lawrlwytho’r ail becyn cymorth, sy’n cynnwys:

• Canllaw ymarferol i athrawon
• Banciau gwybodaeth
• Gweithgareddau addasadwy’r ystafell ddosbarth sy’n canolbwyntio ar fwyd a maeth

Mae’r adnoddau hyn yn addas i’w defnyddio ar draws amrywiaeth o leoliadau ysgol a bwriedir iddynt gefnogi datblygiad cwricwlwm sy’n berthnasol yn lleol.

---

Cadwch i fyny â’n hadnoddau a’n newyddion diweddaraf trwy danysgrifio ar gyfer ein e-newyddion (os ydych chi’n cynrychioli ysgol yng Nghymru) neu ein e-grynhoad (i gynulleidfaoedd addysg, iechyd a lles ehangach).

Mae’n bleser gennym gyhoeddi bod diweddariad i Ddangosfwrdd Data Iechyd a Lles Ysgolion Uwchradd y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion, Iechyd Cyhoeddus Cymru, yn fyw!

Mae’r dangosfwrdd hwn, a ddatblygwyd ar y cyd rhwng y Rhwydwaith ac Iechyd Cyhoeddus Cymru, yn cynnig cipolygon hygyrch, wedi’u gyrru gan ddata, i iechyd a lles dysgwyr uwchradd ledled Cymru.

Beth sy’n newydd?

Mae’r diweddariad hwn yn cyflwyno bron i 30 pwnc newydd ar gyfer pedair blynedd yr arolwg (2017, 2019, 2021 a 2023) ac mae’n bosibl gweld gwybodaeth rhywedd, oedran, grŵp blwyddyn, cyfoeth teuluol a gwahanol lefelau daearyddol. Mae’r ychwanegiadau hyn yn darparu cipolygon newydd i iechyd a lles presennol dysgwyr uwchradd yng Nghymru, ar lefel genedlaethol a rhanbarthol.

Nodweddion Wedi’u gwella

Daw’r dangosfwrdd diweddaredig gyda data cynhwysfawr i’w lawrlwytho sy’n cynnwys nifer y dysgwyr a ymatebodd i’r cwestiwn a chyfanswm nifer y dysgwyr a holwyd. Hefyd, mae’n cynnwys hepgoriadau a chyfraddau ymateb. Mae’r siartiau a’r tablau data a grëwyd o fewn y dangosfwrdd i gyd ar gael i’w lawrlwytho ynghyd â thabl data i gyd-fynd â nhw, gan ddisodli’r Adroddiad Cenedlaethol o 2023 ymlaen, yr arferai’r Rhwydwaith ei gyhoeddi.

Datblygiad Parhaus

Mae’r platfform yn esblygu’n barhaus, gyda rhagor o ddangosyddion a dadansoddiadau yn yr arfaeth mewn diweddariadau i ddod. Am fanylion pellach, cyfeiriwch at yr amserlen gyhoeddi arfaethedig ar wefan Iechyd Cyhoeddus Cymru.

Mae canfyddiadau newydd sy’n defnyddio data’r Rhwydwaith gan Iechyd Cyhoeddus Cymru mewn partneriaeth â’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion yn DECIPHer, Prifysgol Caerdydd yn datgelu bod dros 20% o ferched o deuluoedd incwm is yng Nghymru yn adrodd am ddefnydd problematig o’r cyfryngau cymdeithasol. Fe wnaeth Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith 2023, a wnaeth gynnwys bron i 130,000 o ddysgwyr, ganfod bod gan ferched o aelwydydd cyfoeth isel a chanolig gyfraddau uwch o lawer o ddefnydd problematig o’r cyfryngau cymdeithasol o gymharu â bechgyn.

Mynegodd Emily van de Venter, Ymgynghorydd gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru, bryder am effaith y cyfryngau cymdeithasol ar berthnasoedd ac iechyd meddwl pobl ifanc, yn enwedig ymhlith grwpiau cyfoeth is. Pwysleisiodd Dr. Kelly Morgan, [MB1] Cyfarwyddwr y Rhwydwaith, bwysigrwydd monitro tueddiadau i ddeall sut mae defnyddio’r cyfryngau cymdeithasol yn effeithio ar ymddygiadau iechyd.

Fe wnaeth Dr. Kelly Morgan, Cyfarwyddwr y Rhwydwaith, gamu i lwyfan y Gynhadledd Teithiau Llesol ac Iach i’r Ysgol yn Marwth 2025,  a gynhaliwyd gan Lywodraeth Cymru yng Nghaerdydd. Daeth y digwyddiad blaenllaw hwn ag addysgwyr, llunwyr polisi a chynllunwyr trefol ynghyd i archwilio strategaethau blaengar ar gyfer hyrwyddo teithio llesol i’r ysgol.

---

Agorwyd y digwyddiad yn swyddogol gan Ken Skates, Ysgrifennydd y Cabinet dros Ogledd Cymru a Thrafnidiaeth, gan adlewyrchu ymrwymiad Llywodraeth Cymru i deithio llesol a hygyrchedd mewn addysg. Yn ei sylwadau, pwysleisiodd bwysigrwydd hyrwyddo cerdded, olwynio a beicio fel elfennau hanfodol o ymagwedd iachach a mwy cynaliadwy at deithio i’r ysgol. Pwysleisiodd ei araith weledigaeth y llywodraeth at y dyfodol, lle mae teithio llesol nid yn unig yn cael ei annog ond yn cael ei integreiddio’n llawn i fywyd bob dydd.

Yn ystod ei chyflwyniad, amlygodd Dr. Morgan rôl hanfodol y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion wrth fonitro a llywio polisïau sy’n cefnogi teithiau llesol mwy diogel, iach a chynaliadwy ar gyfer dysgwyr. Pwysleisiodd sut mae dull y Rhwydwaith, sy’n seiliedig ar dystiolaeth ac yn cael ei yrru gan ddata, yn helpu ysgolion a chymunedau i weithredu mentrau teithio llesol effeithiol, gan sicrhau hygyrchedd ac ymgysylltiad i bob dysgwr.

Meddai Dr. Morgan: ‘Mae’r Rhwydwaith yn ymrwymo i gynorthwyo ysgolion i integreiddio atebion teithio sy’n canolbwyntio ar iechyd, gan atgyfnerthu pwysigrwydd cydweithredu rhwng y sectorau addysg ac iechyd cyhoeddus. Roedd hi’n ysbrydoledig clywed y straeon anhygoel gan Ysgol Gynradd Radnor am eu menter, y Bws Beics – enghraifft wych o’r ffordd y gall ysgolion hyrwyddo teithio llesol mewn ffyrdd creadigol, sy’n cael eu harwain gan y gymuned.’

Fe wnaeth y gynhadledd gynnwys gweithdai rhyngweithiol, paneli arbenigwyr ac astudiaethau achos o’r byd go iawn, gan amlygu rhaglenni llwyddiannus fel cerdded a bysiau beics. Fe wnaeth trafodaethau hefyd ymdrin ag ymgysylltu cymunedol, datblygu seilwaith a buddion hirdymor teithio llesol i les dysgwyr.

Mae’r Rhwydwaith yn ymroi i gynorthwyo ysgolion i integreiddio atebion teithio sy’n canolbwyntio ar iechyd, gan atgyfnerthu pwysigrwydd cydweithredu rhwng y sectorau addysg ac iechyd cyhoeddus.

Rydyn ni’n falch iawn o gyhoeddi bod ein sefydliad yn symud o Twitter / X i Bluesky a LinkedIn ar gyfer ein diweddariadau ac i ymgysylltu ar y cyfryngau cymdeithasol. Bydd hyn yn ein galluogi i gysylltu’n well â’n cymuned, rhannu cynnwys mwy manwl, a chael sgyrsiau ystyrlon.

Gallwch chi ein dilyn ni ar Bluesky @shrnwales.bsky.social ac ar LinkedIn ‘The School Health Research Network’. Ar y platfformau hyn, byddwn ni’n parhau i rannu’r newyddion diweddaraf a gwybodaeth am y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Mewn Ysgolion. Rydyn ni’n edrych ymlaen at ymgysylltu â chi mewn ffyrdd newydd a chyffrous.

Rydyn ni’n eich annog i’n dilyn ni ar Bluesky a LinkedIn i gael y wybodaeth ddiweddaraf am ein cynnwys.

O dan ei arweinyddiaeth, mae’r Rhwydwaith wedi dylanwadu ar dros 30 o bolisïau cenedlaethol, gan lywio ymchwil a gweithredu ar iechyd a lles mewn ysgolion yng Nghymru a thu hwnt.

Mae cyflawniadau’r Rhwydwaith yn ymestyn ymhell y tu hwnt i Gymru. Mae’r Rhwydwaith wedi chwarae rhan allweddol mewn lansio mentrau partner ar draws y DU, gan gynnwys SHINE yn yr Alban a rhwydweithiau ymchwil mewn ysgolion yn rhanbarthol yn Lloegr. Yn rhyngwladol, mae model y Rhwydwaith wedi llywio prosiectau ymchwil peilot yn Namibia a Saudi Arabia, gan atgyfnerthu ei effaith fyd-eang.

Yn ‘Myfyrdodau gan y Cyfarwyddwr: Deuddeg Mlynedd o’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion’, mae’r Athro Murphy yn myfyrio ar daith anhygoel y Rhwydwaith, gan amlygu grym partneriaethau yn ei lwyddiant:  ‘Yn ganolog i’r Rhwydwaith bob amser fu partneriaeth, sef cyd-gynhyrchu a throsi gwybodaeth yn effaith yn y byd go iawn’.

Bellach, mae’r Rhwydwaith yn dechrau pennod newydd, gyffrous o dan arweinyddiaeth Dr Kelly Morgan, sydd wedi bod yn Ddirprwy Gyfarwyddwr ers sawl blwyddyn. Yn ei blog, ‘Edrych tua’r Dyfodol: Gweledigaeth Gyffredin ar gyfer Pennod Nesaf y Rhwydwaith,’ mae hi’n mynegi ei hymrwymiad dwys i genhadaeth a gwerthoedd y Rhwydwaith:  ‘Bydd ein hymrwymiad i gydweithredu, darparu data o ansawdd uchel, a chyd-gynhyrchu gwaith sy’n cael effaith gydag ysgolion yn parhau’n ganolog i’n cenhadaeth’.

Bydd arbenigedd Dr Morgan mewn ymchwil iechyd cyhoeddus yn canolbwyntio ar ymyriadau iechyd a lles mewn ysgolion a chysylltedd data. Mae hi wedi arwain ar ehangu’r Rhwydwaith i ysgolion cynradd, gan amlygu lleisiau dysgwyr iau yn y Rhwydwaith. Wrth symud ymlaen, bydd hi’n goruchwylio:

• Lansio dangosfwrdd lefel ysgol blaengar ar gyfer ysgolion uwchradd, gan ddarparu gwybodaeth wedi’i haddasu’n bwrpasol i rymuso addysgwyr.
• Cryfhau partneriaethau rhwng ysgolion, llunwyr polisi ac ymchwilwyr i yrru gwelliannau seiliedig ar dystiolaeth mewn iechyd a lles dysgwyr.
• Cydweithrediadau byd-eang parhaus, gan adeiladu ar effaith ryngwladol y Rhwydwaith i ehangu mentrau iechyd mewn ysgolion yn fyd-eang.

Mae’r Rhwydwaith yn parhau i ymrwymo i’w genhadaeth, sef gyrru gwelliannau seiliedig ar dystiolaeth, wedi’u llywio gan ymchwil, mewn iechyd a lles mewn ysgolion. Wrth drosglwyddo’r arweiniad yn alluog, mae’r Rhwydwaith yn barod am dwf ac effaith bellach.

---

– Myfyrdodau’r Athro Simon Murphy ar 12 mlynedd o daith ac effaith y Rhwydwaith

– Gweledigaeth Dr Kelly Morgan ar gyfer pennod nesaf y Rhwydwaith a’r dyfodol cyffrous sydd i ddod.

Rydym yn falch o gyhoeddi bod diweddariad i Ddangosfwrdd Data’r Rhwydwaith ar Iechyd a Lles Ysgolion Uwchradd yn lansio ar 8 Mai!

Bydd y cyhoeddiad diweddaraf hwn yn cyflwyno bron i 30 pwnc newydd, gan gynnig cipolygon newydd i iechyd a lles dysgwyr uwchradd yng Nghymru, ar lefel ranbarthol a chenedlaethol, gyda chanlyniadau o arolwg 2023 y Rhwydwaith.

Dyma rai o’r pynciau newydd sydd wedi’u cynnwys yn y diweddariad hwn:

• Data ar fepio – Deall pa mor gyffredin yw’r defnydd o e-sigaréts ymhlith pobl ifanc.
• Defnydd problemus o’r cyfryngau cymdeithasol – Archwilio ymddygiad ar-lein myfyrwyr yng Nghymru.
• Gamblo – Bwrw golwg ar batrymau penodol o fewn grwpiau oedran penodol a rhyweddau.

I gyd-fynd â’r lansiad, bydd Iechyd Cyhoeddus Cymru’n cynnal gweminar sy’n agored i bawb. Bydd y sesiwn hon yn cwmpasu:

• Trosolwg manwl o’r data newydd a’r newidiadau i’r dangosfwrdd
• Ein cynlluniau at y dyfodol i ddatblygu’r dangosfwrdd ymhellach
• Cyfle i ofyn cwestiynau i gydweithwyr o Iechyd Cyhoeddus Cymru a’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion

---

Mae astudiaeth ddiweddar, yn defnyddio data’r Rhwydwaith, wedi datgelu tuedd bryderus ymhlith dysgwyr uwchradd yng Nghymru. Mae’n datgelu fod amgyffredion am bwysau gwaith ysgol wedi dyblu dros y ddau ddegawd diwethaf. Mae cysylltiad agos rhwng y cynnydd hwn mewn straen academaidd â chynnydd mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc, gan godi pryderon iechyd cyhoeddus a lles.

I ddarllen mwy am yr astudiaeth hon, cliciwch yma. (Cyfnodolyn: Cyhoeddwyd yn JCPP Advances.)

---

Fe wnaeth yr astudiaeth, a gynhaliwyd gan ymchwilwyr yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc ym Mhrifysgol Caerdydd a DECIPHer, ddadansoddi data’r Rhwydwaith gan dros 300,000 o ddysgwyr uwchradd rhwng 2002 a 2021 a data o astudiaeth Ymchwil Iechyd mewn Plant Oed Ysgol (HBSC).

Datgelodd y dadansoddiad cynhwysfawr fod nifer y dysgwyr sy’n rhoi gwybod am bwysau gwaith ysgol dwys wedi bron i ddyblu ers 2009, gyda 26% yn teimlo pwysau sylweddol yn 2021. Mae effaith ar ddysgwyr benywaidd hŷn, yn arbennig.

Dywedodd Dr. Jessica Armitage, y prif ymchwilydd:

 ‘Mae’n bryderus gweld cynifer o bobl ifanc yng Nghymru sy’n cael eu llethu gan amgyffredion am bwysau gwaith ysgol, yn enwedig merched. Mae’n rhaid i ni ymchwilio ymhellach i pam mae’r pwysau hyn yn cynyddu. Mae deall y rhesymau sylfaenol dros y pwysau hyn yn hanfodol ar gyfer datblygu ymyriadau effeithiol i gefnogi pobl ifanc.

‘Mae’n rhaid i ymchwil yn y dyfodol archwilio ar frys p’un a yw newidiadau yn yr amgyffredion am bwysau gwaith ysgol o ganlyniad i fwy o bwysau mewn amgylchedd yr ysgol, newid mewn disgwyliadau, neu heriau eraill. Mae’r ddealltwriaeth hon yn hanfodol i atal cynnydd pellach mewn pwysau gwaith ysgol a phroblemau iechyd meddwl pobl ifanc’.

Darllenwch flog y Rhwydwaith am yr astudiaeth hon.