Trwy ei defnydd o’i data gan y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (y Rhwydwaith) ac ymyriadau targedig, mae Ysgol Uwchradd Whitmore wedi cymryd camau cadarnhaol ymlaen wrth wella iechyd a lles dysgwyr.
Trwy ddadansoddi data’r Rhwydwaith, nododd yr ysgol feysydd allweddol i’w gwella a rhoddodd strategaethau penodol ar waith i fynd i’r afael â nhw, gan hoelio’i sylw ar ar foddhad dysgwyr, cysylltedd yr ysgol, a boddhad cyffredinol â bywyd. Mae’r ymyriadau targedig hyn wedi arwain at welliannau yn iechyd a lles dysgwyr, gan ddangos ymrwymiad yr ysgol i roi lle blaenllaw i iechyd a lles yn ei chenhadaeth. O ganlyniad, mae dysgwyr mewn sefyllfa well i ffynnu yn yr ysgol a’r tu hwnt, gan sicrhau eu bod yn cael y cyfle gorau posibl i lwyddo.
Cliciwch isod i ddarganfod mwy
Ysgol Uwchradd Whitmore: Lle mae’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion, Iechyd a Lles a Chysylltiadau Ystyrlon yn Llywio Cymuned yr Ysgol
Mae astudiaeth ddiweddar, yn defnyddio data’r Rhwydwaith, wedi datgelu tuedd bryderus ymhlith dysgwyr uwchradd yng Nghymru. Mae’n datgelu fod amgyffredion am bwysau gwaith ysgol wedi dyblu dros y ddau ddegawd diwethaf. Mae cysylltiad agos rhwng y cynnydd hwn mewn straen academaidd â chynnydd mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc, gan godi pryderon iechyd cyhoeddus a lles.
I ddarllen mwy am yr astudiaeth hon, cliciwch yma. (Cyfnodolyn: Cyhoeddwyd yn JCPP Advances.)
Datgelodd y dadansoddiad cynhwysfawr fod nifer y dysgwyr sy’n rhoi gwybod am bwysau gwaith ysgol dwys wedi bron i ddyblu ers 2009, gyda 26% yn teimlo pwysau sylweddol yn 2021. Mae effaith ar ddysgwyr benywaidd hŷn, yn arbennig.
‘Mae’n bryderus gweld cynifer o bobl ifanc yng Nghymru sy’n cael eu llethu gan amgyffredion am bwysau gwaith ysgol, yn enwedig merched. Mae’n rhaid i ni ymchwilio ymhellach i pam mae’r pwysau hyn yn cynyddu. Mae deall y rhesymau sylfaenol dros y pwysau hyn yn hanfodol ar gyfer datblygu ymyriadau effeithiol i gefnogi pobl ifanc.
‘Mae’n rhaid i ymchwil yn y dyfodol archwilio ar frys p’un a yw newidiadau yn yr amgyffredion am bwysau gwaith ysgol o ganlyniad i fwy o bwysau mewn amgylchedd yr ysgol, newid mewn disgwyliadau, neu heriau eraill. Mae’r ddealltwriaeth hon yn hanfodol i atal cynnydd pellach mewn pwysau gwaith ysgol a phroblemau iechyd meddwl pobl ifanc’.
A minnau’n aelod o dîm ymchwil yr astudiaeth o’r enw Newid dros gyfnod mewn amgyffredion am bwysau gwaith ysgol a chysylltiadau â phroblemau emosiynol ymhlith pobl ifanc 11–16 oed: Astudiaeth drawstoriadol ailadroddol yng Nghymru, y DU., roeddwn i’n ymwneud ag archwilio mater o bwys: y cynnyd mawr mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc yng Nghymru. Mae’r duedd bryderus hon wedi gadael nifer ohonom ni’n meddwl tybed pam mae’n digwydd, ac eto bach iawn o astudiaethau sy’n ymchwilio i’r achosion wrth wraidd hyn. Dyma pam mae ein hymchwil yn amserol ac yn hanfodol. Trwy fanteisio ar ddata’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (Y Rhwydwaith), datgelom dueddiadau mewn problemau emosiynol ac amgyffredion am bwysau gwaith ysgol, gan daflu goleuni ar yr heriau y mae pobl ifanc heddiw yn eu hwynebu.
Oeddech chi’n gwybod bod un o bob pedwar dysgwr yng Nghymru wedi dweud eu bod wedi profi pwysau gwaith ysgol sylweddol yn 2021?
Dyma un o ganfyddiadau allweddol ein hastudiaeth, a ddefnyddiodd ddata uwchradd yn rhychwantu 2002 tan 2021. Nod yr astudiaeth oedd archwilio tueddiadau mewn amgyffredion am bwysau gwaith ysgol a phroblemau emosiynol yng Nghymru dros y cyfnod hwn, ac i bennu a allai newidiadau mewn pwysau gwaith ysgol esbonio’r cynnydd mewn problemau emosiynol.
Cyn cynnal yr astudiaeth hon, siaradais ag aelodau ein Grŵp Cynghori Ieuenctid yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc – Prifysgol Caerdydd ym Mhrifysgol Caerdydd. Rhannont bryderon am faint o waith ysgol ac arholiadau sydd ganddynt, a sut roeddent yn teimlo dan bwysau i ragori er mwyn cael lle mewn prifysgol. Fe wnaeth siarad â’r bobl ifanc amlygu pa mor bwysig yw hi i ddeall a mynd i’r afael â’r pwysau hyn sy’n gysylltiedig â’r ysgol.
Ers 2009, mae nifer y dysgwyr yng Nghymru sy’n adrodd am bwysau gwaith ysgol wedi bron i ddyblu, gydag oddeutu 26% yn teimlo llawer o bwysau yn 2021. Merched hŷn oedd yn adrodd am y pwysau hyn yn fwyaf cyffredin, ac roedd yn esbonio rhywfaint o’r cynnydd mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc. Mae’r canfyddiadau hyn yn amlygu pryder pwysig o ran iechyd cyhoeddus. Mae pobl ifanc yng Nghymru yn profi lefelau cynyddol o bwysau gwaith ysgol, sy’n gysylltiedig yn gyson â lefelau uwch o broblemau emosiynol.
Mae’n hanfodol ein bod ni nawr yn treiddio’n ddyfnach i’r rheswm pam. Pam mae pobl ifanc dan bwysau cynyddol?
Defnyddiodd yr astudiaeth ddata uwchradd o astudiaeth Ymddygiad Iechyd mewn Plant Oed Ysgol a data arolygon y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion. Fe wnaeth yr arolygon hyn gynnwys samplau cynrychioliadol yn genedlaethol o ddisgyblion uwchradd yng Nghymru, rhwng 2002 a 2021, yn cwmpasu data gan 300,000 o unigolion. Fe wnaeth cyfran y bobl ifanc yng Nghymru sy’n amgyffred llawer o bwysau gwaith ysgol gynyddu rhwng 2009 a 2021, gan adlewyrchu cynnydd tebyg mewn problemau emosiynol. Mae deall pam mae pobl ifanc yn profi mwy o bwysau yn hanfodol i iechyd cyhoeddus a gall lywio ymyriadau i helpu pobl ifanc i ymdopi â gofynion academaidd a chymdeithas.
Dylai astudiaethau yn y dyfodol ymchwilio i b’un a yw newidiadau mewn amgyffredion o bwysau gwaith ysgol yn adlewyrchu amgylcheddau ysgol lle mae mwy o bwysau, newidiadau yn nisgwyliadau pobl ifanc neu gymdeithas, neu heriau eraill sy’n effeithio ar allu pobl ifanc i ymdopi. Mae’r ddealltwriaeth hon yn allweddol i atal cynnydd pellach mewn pwysau gwaith ysgol ac iechyd meddwl a lles pobl ifanc.
Mae ein hastudiaeth yn codi pryderon pwysig am y pwysau y mae pobl ifanc yng Nghymru yn eu hwynebu. Gallai’r cynnydd cyffredinol mewn pwysau gwaith ysgol fod wedi cyfrannu at y cynnydd mewn problemau emosiynol, yn enwedig ymhlith merched. Mae deall y rhesymau wrth wraidd y pwysau hyn yn hanfodol i atal cynnydd pellach a mynd i’r afael â phroblemau iechyd meddwl a lles. Hefyd, gall fod angen newid diwylliannol ehangach tuag at reoli gofynion academaidd i ategu datblygiad iach cenedlaethau’r dyfodol.
I gloi, mae ein hastudiaeth yn amlygu pryder cynyddol: y lefelau cynyddol o amgyffredion am bwysau gwaith ysgol ymhlith pobl ifanc yng Nghymru a’u cysylltiad â’r cynnydd mewn problemau emosiynol. Mae’r duedd hon yn pwysleisio angen dybryd am ymchwil pellach i ddeall yr achosion wrth ei gwraidd ac i ddatblygu ymyriadau effeithiol. Trwy fynd i’r afael â’r pwysau hyn, gallwn helpu pobl ifanc i reoli galwadau academaidd a chymdeithasol yn fwy effeithiol, gan gefnogi eu hiechyd meddwl a’u lles yn well yn y pen draw.
Diolch am roi o’ch amser i ddarllen am ein hymchwil. Trwy ddeall a mynd i’r afael â’r pwysau y mae pobl ifanc yn eu hwynebu heddiw, gallwn weithio tuag at greu amgylchedd iachach a mwy cefnogol i genedlaethau’r dyfodol o blant a phobl ifanc.
Beth yw’r prif resymau wrth wraidd y cynnydd mewn pwysau gwaith ysgol ymhlith pobl ifanc heddiw, yn eich tyb chi?
A oes gennych syniadau neu awgrymiadau am ymchwil yn y dyfodol i’r pwnc hwn? Pa agweddau sydd angen mwy o sylw, yn eich tyb chi?
Mae eich barn a’ch profiadau yn amhrisiadwy. Rhannwch nhw gyda ni trwy e-bostio shrn@cardiff.ac.uk
Rwy’n Gydymaith Ymchwil yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc. Mae fy ymchwil yn canolbwyntio ar y newidiadau mewn iechyd meddwl plant a’r glasoed yn y boblogaeth. O ddiddordeb arbennig i mi y mae tueddiadau dros gyfnod a deall y ffactorau a all fod wedi cyfrannu at y cynnydd diweddar mewn iselder a gorbryder. Hefyd, mae gennyf ddiddordeb mewn gwydnwch a rhagfynegyddion iechyd meddwl a lles cadarnhaol ac, yn y gorffennol, rwyf wedi gwneud ymchwil i wydnwch yn sgil erledigaeth gan gymheiriaid. Darllenwch fwy…
Mae gwella iechyd rhywiol a lleihau trais mewn perthnasoedd ac wrth chwilio am gariad ymhlith pobl ifanc yn flaenoriaeth hanfodol i iechyd cyhoeddus. Mae ymyrraeth SaFE yn mynd i’r afael â’r materion hyn mewn lleoliadau Addysg Bellach (AB) trwy gynnig gwasanaethau iechyd rhywiol a pherthnasoedd am ddim ar y safle, hyrwyddo’r gwasanaethau hyn a hyfforddi staff AB i gefnogi iechyd rhywiol ac adnabod ac ymateb i achosion o drais mewn perthnasoedd ac wrth chwilio am gariad, ac aflonyddu rhywiol.
A all SaFE ffynnu mewn lleoliadau AB?
Prif gwestiwn yr ymchwil oedd a oes modd gweithredu ymyrraeth SaFE mewn lleoliadau Addysg Bellach (AB). Roedd hyn yn golygu gwerthuso pa mor dderbyniol oedd yr ymyrraeth a dulliau’r astudiaeth i fyfyrwyr, staff a rhanddeiliaid eraill.
Saernïo a phrofi SaFE
I fireinio a phrofi ymyrraeth SaFE, gweithiom yn agos gyda myfyrwyr AB, staff AB, llunwyr polisi, ysgolheigion a grŵp cynghori DECIPHer o bobl ifanc, sef (ALPHA). Fe wnaethom addasu deunyddiau cyhoeddusrwydd a hyfforddiant staff presennol fel eu bod yn cyd-fynd â chyd-destun AB. Yna, cynhaliom astudiaeth beilot mewn wyth lleoliad AB (gan gynnwys cyfuniad o ddosbarthiadau chwech sy’n aelod o’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion, a cholegau cymunedol) ar draws Cymru a Lloegr. Dewiswyd chwech o’r lleoliadau hyn ar hap i dderbyn ymyrraeth SaFE ac roedd y ddau leoliad arall yn rheolyddion. Cynhaliom arolwg o fyfyrwyr ar ddechrau’r astudiaeth ac, eto, ymhen 12 mis. Hefyd, cynhaliom gyfweliadau â staff, myfyrwyr a nyrsys iechyd rhywiol, ac arsylwom sut cafodd yr ymyrraeth ei chyflwyno.
Beth ddarganfuom ni
Cyfranogi ac Ymgysylltu: Cytunodd yr holl leoliadau AB i gyfranogi ac arhosont yn yr astudiaeth. Yn gyfan gwbl, fe wnaeth 56.3% o’r myfyrwyr a wahoddwyd i gymryd rhan yn yr arolwg wneud hynny. Fe wnaeth 60.7% gymryd rhan yn yr arolwg cychwynnol, a 51.9% wrth ddilyn i fyny ymhen 12 mis. Roedd hyn ychydig islaw’r targed o 60% ar gyfer y ddau bwynt.
Gwelededd y Gwasanaeth a’r Defnydd Ohono: Roedd cyhoeddusrwydd ar gyfer y gwasanaeth iechyd rhywiol ar y safle yn weladwy ym mhob lleoliad. Roedd nyrsys yn bresennol mewn dros 80% o sesiynau’r gwasanaeth iechyd rhywiol ar y safle a chafodd 137 aelod o staff hyfforddiant.
Pryderon Myfyrwyr: Mynegodd tua chwarter o fyfyrwyr bryderon am roi caniatâd i gael mynediad i’w cofnodion iechyd a’u cysylltu.
Llwyddiant SaFE, ei chyfeiriad yn y dyfodol a’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion
Rhoddwyd ymyrraeth SaFE ar waith yn llwyddiannus a chafodd ei derbyn yn gadarnhaol gan fyfyrwyr AB, staff AB a nyrsys. Fodd bynnag, teimlont fod angen mwy o amser arni i integreiddio’n llawn mewn lleoliadau AB.
Mae cynyddu cyfraddau’r myfyrwyr sy’n ateb yr arolwg yn hanfodol ar gyfer astudiaeth yn y dyfodol, yn ogystal â dod o hyd i’r man cywir mewn lleoliad AB i fod yn gartref i wasanaeth iechyd rhywiol ar y safle. Mae angen astudiaeth fwy o faint i benderfynu a all SaFE wella iechyd rhywiol yn effeithiol a lleihau trais mewn perthnasoedd ac wrth chwilio am gariad, ac aflonyddu rhywiol.
Yn ogystal, mae gan lwyddiant SaFE oblygiadau i’r Rhwydwaith, gan ei bod yn:
Gwella Hygrededd ac Enw Da’r Rhwydwaith: Mae arddangos hyfywedd a derbynioldeb ymyrraeth SaFE yn hybu statws y Rhwydwaith mewn iechyd cyhoeddus ac addysg. Hefyd, gall y llwyddiant hwn ddenu mwy o gyllid i brosiectau ymchwil mwy.
Eiriol integreiddio: Gallai’r canfyddiadau cadarnhaol hyn, a chanlyniadau treial effeithiolrwydd ymyrraeth SaFE ar raddfa lawn, helpu’r Rhwydwaith i eiriol dros ymyriadau tebyg mewn ysgolion, gan arwain o bosibl at welliannau helaeth mewn iechyd rhywiol a lleihau trais mewn perthnasoedd ac aflonyddu rhywiol ymhlith pobl ifanc. Mae’r Rhwydwaith yn cynnwys rhai dysgwyr ôl-16 os oes chweched dosbarth mewn ysgol. Felly, os bydd canfyddiadau treial ar raddfa fawr yn gadarnhaol, gallant helpu i eiriol dros yr ymyriadau hyn mewn dosbarthiadau chwech.
At hynny, mae cyfle sylweddol gan y Rhwydwaith i wella seilwaith AB. Trwy integreiddio galluoedd casglu a dadansoddi data cadarn y Rhwydwaith, gall sefydliadau AB ddeall a mynd i’r afael ag anghenion iechyd a lles eu myfyrwyr yn well. Gall yr integreiddio hwn arwain at lunio polisïau yn fwy gwybodus, gwell gwasanaethau cymorth i fyfyrwyr, ac amgylchedd addysgol iachach yn gyffredinol.
Meithrin Partneriaethau Newydd: Mae gweithredu peilot ymyrraeth SaFE yn llwyddiannus wedi creu partneriaethau newydd gyda llunwyr polisi, sefydliadau addysgol dosbarth chwech a choleg, a rhanddeiliaid eraill sydd â diddordeb mewn hyrwyddo iechyd a lles ym mhob cyd-destun addysgol.
Ar y cyfan, mae llwyddiant y treial peilot hwn yn hybu ymdrechion y Rhwydwaith yn sylweddol i wella iechyd a lles pobl ifanc trwy ymyriadau seiliedig ar dystiolaeth.
Rhowch y gair ar led: Rhannwch y blog hwn i godi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd iechyd rhywiol a pherthnasoedd iach mewn lleoliadau Addysg Bellach.
Rwy’n Uwch-ddarlithydd yn Ysgol Gwyddorau Cymdeithasol Prifysgol Caerdydd a DECIPHer, lle rwy’n gyd-arweinydd y Rhaglen Lleoliadau a Sefydliadau Iach. Rwyf hefyd yn Gyfarwyddwr Rhyngwladol y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion ac yn gyd-ymchwilydd grantiau mawr, fel Canolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc ac Uned Firoleg Gymhwysol Cymru (WAVU). A minnau’n Seicolegydd Siartredig (CPsychol) ac yn Seicolegydd Ymarferydd Cofrestredig gyda Chyngor y Proffesiynau Gofal Iechyd, mae fy ymchwil yn canolbwyntio ar seicoleg iechyd ac iechyd cyhoeddus. O ddiddordeb arbennig i mi y mae penderfynyddion cymdeithasol iechyd pobl ifanc, ymyriadau mewn lleoliadau addysgol a materion fel iechyd rhywiol, trais mewn perthnasoedd, a thrais ar sail rhywedd ymhlith pobl ifanc. Rwy’n ymroi hefyd i annog pobl ifanc i gymryd rhan mewn ymchwil. I gael rhagor o wybodaeth, cliciwch yma.
Gall pontio o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd fod yn garreg filltir arwyddocaol ym mywyd person ifanc. Er bod llawer o fyfyrwyr yn mynd trwy’r newid hwn yn hwylus, gall fod yn heriol i eraill. Mae astudiaeth ddiweddar sy’n defnyddio data’r Rhwydwaith yn treiddio i sut y gall statws economaidd gymdeithasol, h.y. sefyllfa economaidd a chymdeithasol teulu, sy’n cael ei phenderfynu gan ffactorau fel incwm, addysg a galwedigaeth, fod yn gysylltiedig â’r profiad pontio ac iechyd meddwl pobl ifanc a’u profiadau o fwlio.
Yng Nghymru, mae gennym nifer gynyddol o ysgolion ‘pob oed’, lle gall pobl ifanc aros yn yr un ysgol o 3 i 16 neu 18 oed. Mae hyn yn cynnig profiad naturiol diddorol er mwyn archwilio p’un a yw deilliannau iechyd meddwl a bwlio yn wahanol rhwng plant sy’n pontio i’r ysgol uwchradd yn 11 oed a’r rhai sy’n aros mewn ysgolion pob oed yng Nghymru. Mae’n defnyddio dulliau ystadegol datblygedig i gymharu’r deilliannau ar gyfer myfyrwyr yn eu blwyddyn gyntaf yn yr ysgol uwchradd.
Canfyddiadau Allweddol
Statws Economaidd Gymdeithasol a’r Math o Ysgol:
Myfyrwyr â Statws Economaidd Gymdeithasol isel: Darganfu’r astudiaeth rywfaint o dystiolaeth y gallai myfyrwyr o gefndiroedd statws economaidd gymdeithasol isel gael llai o broblemau gyda chymheiriaid, materion ymddygiad ac erledigaeth bwlio wrth fynd i ysgolion pob oed o gymharu ag ysgolion uwchradd.
Myfyrwyr â Statws Economaidd Gymdeithasol uchel: I’r gwrthwyneb, roedd myfyrwyr o gefndiroedd statws economaidd gymdeithasol uchel yn tueddu i fod â deilliannau mwy cadarnhaol mewn ysgolion uwchradd.
Cysylltedd â’r ysgol:
Archwiliodd yr ymchwil p’un a allai cysylltedd â’r ysgol esbonio’r gwahaniaethau mewn deilliannau ond ni chanfu unrhyw dystiolaeth ei fod yn cyfryngu’r berthynas rhwng y math o ysgol a deilliannau iechyd meddwl neu fwlio. Fodd bynnag, roedd lefelau uchel o gysylltedd â’r ysgol yn gysylltiedig ag iechyd meddwl gwell a llai o fwlio yn y ddau fath o ysgol.
Goblygiadau i Addysgwyr a Llunwyr Polisi
Mae’r canfyddiadau’n awgrymu y gallai ysgolion pob oed helpu i leihau anghydraddoldebau iechyd wedi’u hachosi gan statws economaidd gymdeithasol. I fyfyrwyr o gefndir â statws economaidd gymdeithasol isel, gallai’r parhad y mae ysgolion pob oed yn ei roi gynnig amgylchedd mwy sefydlog a chefnogol, gan leihau rhai o’r heriau sy’n gysylltiedig â phontio i ysgol newydd. Awgrymwn y gallai hyn fod oherwydd bod symud i ysgol newydd ar ddiwedd blwyddyn 6 yn cynnig mwy o gyfleoedd am dwf a datblygiad personol, ond dim ond os oes gan blentyn yr adnoddau ymdopi a’r gwydnwch y mae eu hangen i bontio’n llwyddiannus i’r amgylchedd newydd.
Casgliad
Mae’r astudiaeth hon yn cynnig cipolygon gwerthfawr i sut gall gwahanol strwythurau ysgolion effeithio ar iechyd meddwl myfyrwyr a’u profiadau o fwlio. Trwy ddeall y ddynameg hon, gall addysgwyr a llunwyr polisi gefnogi myfyrwyr yn well yn ystod cyfnodau pontio pwysig, gan sicrhau bod pob person ifanc yn cael cyfle i ffynnu.
Rhannwch eich profiadau a dadlau dros bolisïau sy’n annog cysylltedd â’r ysgol a lles meddyliol trwy e-bostio mailto:shrn@cardiff.ac.uk
Rhannwch eich profiadau a dadlau dros bolisïau sy’n annog cysylltedd â’r ysgol a lles meddyliol trwy e-bostio mailto:shrn@cardiff.ac.uk
Gwybodaeth am yr Awdur
Mae Dr. Caitlyn Donaldson yn Gydymaith Ymchwil ym Mhrifysgol Caerdydd, yn arbenigo yn y croestoriad rhwng statws economaidd gymdeithasol, cysylltedd â’r ysgol, ac iechyd a lles plant. A chanddi PhD mewn pontio o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd a’i effaith ar iechyd meddwl pobl ifanc, mae ymchwil Dr. Donaldson yn canolbwyntio ar ddeall a mynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd ymhlith plant. Mae ei gwaith diweddar yn cynnwys dadansoddiad cynhwysfawr o Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith mewn Ysgolion Cynradd, gan amlygu rôl hanfodol statws economaidd gymdeithasol yr ysgol a’r teulu o ran llywio deilliannau iechyd plant.
Mae’r astudiaeth achos ysgol hon yn rhan o gyfres barhaus sy’n archwilio arferion arloesol sy’n seiliedig ar dystiolaeth yn seiliedig ar ddata SHRN.
Amlinelliad o’r Astudiaeth Achos
Yn Ysgol Aberconwy, mae’r ymrwymiad i ddefnyddio data’r Rhwydwaith wedi annog ymagwedd ragweithiol ac ataliol at iechyd a lles, sydd wedi bod yn ganolog i’w hymdrechion i gefnogi dysgwyr. Trwy asesu canfyddiadau a thueddiadau allweddol, nododd yr ysgol fod cwsg yn flaenoriaeth arwyddocaol. Gan ddefnyddio data’r Rhwydwaith i lywio cynllunio gweithredu a chydweithredu â dysgwyr a phartneriaid allanol, mae’r ysgol wedi rhoi amrywiaeth eang o fentrau ar waith i wella ansawdd a lefel cwsg ac, yn ei dro, gwella iechyd cyffredinol dysgwyr. Mae’r astudiaeth achos hon yn amlinellu’r camau a gymerwyd ganddynt i wreiddio data’r Rhwydwaith yn eu hunanwerthuso a’u cynlluniau datblygu, a’r effaith gadarnhaol y mae hyn wedi’i chael ar gymuned gyfan yr ysgol.
Cliciwch isod i ddarganfod mwy
Ysgol Aberconwy: Arwain y Ffordd o ran Cwsg a Lles i Ddysgwyr
Fe wnaeth erthygl ddiweddar mewn cyfnodolyn, a ddefnyddiodd ddata o Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion ac a gyhoeddwyd yn y Journal of Adolescent Health, archwilio cwynion iechyd meddwl ac iechyd corfforol pobl ifanc yn eu harddegau cyn dechrau pandemig COVID-19 a dwy flynedd yn ddiweddarach.
Dadansoddodd yr astudiaeth ddata gan 792,606 o bobl ifanc 11, 13 a 15 oed ar draws 35 o wledydd (gan gynnwys Cymru), fel rhan o astudiaeth ryngwladol Ymddygiad Iechyd mewn Plant Oed Ysgol (HBSC). Gan ddefnyddio pedair ton o ddata HBSC rhwng 2010 a 2022, canfu’r astudiaeth fod nifer yr adroddiadau am gwynion iechyd meddwl ac iechyd corfforol gan bobl ifanc yn eu harddegau, yn draws genedlaethol yn 2022, yn uwch o lawer na’r hyn y byddid wedi’i ddisgwyl ar sail tueddiadau cyn y pandemig, yn enwedig ymhlith merched yn eu harddegau.
Canfyddiadau Allweddol:
Gwahaniaethau rhwng y rhywiau: Adroddodd bechgyn a merched lefelau uwch o lawer o broblemau iechyd meddwl yn 2022 (e.e. teimlo’n isel, yn nerfus, yn biwis, a chael trafferth cysgu), o gymharu â thueddiadau yn y gorffennol rhwng 2010 a 2018. Yn achos problemau iechyd corfforol (e.e. teimlo’n benysgafn, cur pen, stumog ddrwg a chefn tost), gwelwyd cynnydd bach ond arwyddocaol ymhlith merched yn unig.
Gwahaniaethau demograffig-gymdeithasol: Ehangodd anghydraddoldebau sydd eisoes yn bodoli yn ôl oedran rhwng 2018 a 2022, gyda phobl ifanc 13 a 15 oed yn adrodd mwy o gwynion na rhai 11 oed. I’r gwrthwyneb, roedd y gwahaniaethau rhwng grwpiau economaidd-gymdeithasol a welwyd cyn y pandemig o ran problemau iechyd corfforol wedi lleihau: roedd hyn o ganlyniad i fwy o gynnydd yn yr adroddiadau am broblemau iechyd corfforol gan bobl ifanc o deuluoedd mwy cyfoethog o gymharu â theuluoedd llai cyfoethog.
Effaith Strwythur Teuluol: Adroddodd pobl ifanc sy’n byw mewn cartref ag un rhiant lefelau uwch o lawer o broblemau iechyd meddwl ac iechyd corfforol o gymharu â phobl ifanc sy’n byw gyda’r ddau riant, ac roedd y bwlch hwn yn ehangu rhwng 2018 a 2022.
Meddai un o gyd-awduron yr erthygl, Dr Nick Page (Cymrawd Ymchwil ac arweinydd dadansoddol y Rhwydwaith):
Mae ein hastudiaeth, sy’n manteisio ar ddata o 35 o wledydd, yn amlygu sut oedd newidiadau i iechyd meddwl ac iechyd corfforol pobl ifanc yn waeth o lawer na’r disgwyl yn dilyn y pandemig COVID-19, yn enwedig ymhlith merched a’r rheiny sy’n byw mewn cartref ag un rhiant. O ystyried bod iechyd meddwl pobl ifanc yn dirywio cyn y pandemig, mae’r dystiolaeth ryngwladol hon yn cefnogi’r naratif bod COVID wedi gwaethygu argyfwng a oedd eisoes yn bodoli, y mae angen mynd i’r afael ag ef ar frys.
Mewn cyfnod pan mae iechyd meddwl a lles corfforol pobl ifanc yn aml dan y chwyddwydr, mae’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion mewn safle blaenllaw o ran darparu data cadarn, y gellir gweithredu arno, i ysgolion a llunwyr polisi i gynorthwyo â rhoi datrysiadau wedi’u llywio gan dystiolaeth ar waith.
Yn y Blog hwn, mae’r Dr. Nick Page, Cymrawd Ymchwil DECIPHer, ac Uwch Ddadansoddwyr ar gyfer y Rhwydwaith, yn rhoi cipolwg i’r data a gasglwn a sut mae’n helpu i lunio dyfodol iachach i’r genhedlaeth nesaf.
Mae’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr, a gyflwynir bob dwy flynedd i sampl genedlaethol fawr o bobl ifanc 11- 16 oed, yn cwmpasu amrywiaeth o bynciau, gan gynnwys iechyd meddwl a lles, gweithgarwch corfforol a maeth, defnyddio sylweddau, iechyd rhywiol a perthnasoedd cymdeithasol.
Mae ein gwaith wedi bod yn hynod arwyddocaol wrth helpu i sefydlu a gwreiddio model cenedlaethol ar gyfer casglu data a defnyddio gwybodaeth mewn ysgolion, sy’n darparu tystiolaeth hanfodol i lywio polisïau, rhaglenni ac ymyriadau iechyd cyhoeddus ac iechyd ysgolion sy’n anelu at wella bywyd plant a phobl ifanc. Mae dros 90% o ysgolion uwchradd a gynhelir yn cymryd rhan yn rheolaidd yn yr Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr, gyda chyfraddau ymateb y myfyrwyr yn cynyddu’n raddol o 65% yn 2017 i 75% yn 2023. Mae hyn gyfwerth â thros 100,000 o bobl ifanc 11-16 oed yn cymryd rhan ym mhob cylch yr arolwg.
Yn ein harolwg diweddaraf, gwelwyd y nifer uchaf eto yn cymryd rhan, gyda 129,761 o bobl ifanc 11-16 oed o 201 ysgol yn cyfranogi. Mae’r sampl genedlaethol fawr yn sicrhau bod profiadau ac anghenion amrywiol amrywiaeth eang o fyfyrwyr yn cael eu cynrychioli (gan gynnwys rhywedd a lleiafrifoedd ethnig, gofalwyr ifanc a phobl ifanc â phrofiad o fod mewn gofal), gan hybu tegwch iechyd a rhoi cyfleoedd gwerthfawr i ddeall ymddygiadau iechyd yn well ymhlith grwpiau sydd yn y lleiafrif.
Mae data o’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr yn helpu i gynhyrchu sawl ffurf ar dystiolaeth, gan gynnwys:
Ymchwil epidemiolegol
Monitro a gwerthuso polisi
Cysylltedd data
Er enghraifft, yn ddiweddar, mae ein data wedi helpu i archwilio tueddiadau mewn problemau emosiynol pobl ifanc yng Nghymru yn y blynyddoedd cyn pandemig COVID-19, gan ddarganfod cynnydd sylweddol rhwng 2013 a 2019 na ellid ei esbonio gan newidiadau mewn bwlio neu gyfeillgarwch. Hefyd, mae data’r arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr wedi cael ei ddefnyddio i werthuso’r effeithiau ar fepio gan bobl ifanc yn sgil cyflwyno rheoliadau’r UE, ac mae ymatebion i’r arolwg gan fyfyrwyr a gydsyniodd wedi cael eu cysylltu’n llwyddiannus â chofnodion iechyd arferol i archwilio cysylltiadau rhwng bwlio a hunan-niwed.
Bob pedair blynedd, mae’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr yn gwreiddio cwestiynau o’r astudiaeth ryngwladol, Ymddygiad Iechyd mewn Plant Oed Ysgol (HBSC) – astudiaeth hirhoedlog o iechyd y glasoed a gefnogir gan Sefydliad Iechyd y Byd, a ddechreuodd yn y 1980au – gan alluogi croes-gymariaethau â data o 50 wledydd ar draws Ewrop a Gogledd America.
Mewn astudiaeth a gyhoeddwyd yn ddiweddar, dangosodd data gan 35 o wledydd HBSC, gan gynnwys Cymru, fod cwynion iechyd corfforol (e.e. pen tost, stumog ddrwg) a chwynion iechyd meddwl (e.e. gorbryder, pigogrwydd) pobl ifanc yn uwch o lawer na’r disgwyl yn dilyn y pandemig, ar sail tueddiadau blaenorol.
I gynyddu gwelededd data’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr o fewn y gymuned ymchwil academaidd, rydym wedi cyhoeddi proffil adnodd data o’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr am ddim yn yr International Journal of Epidemiology. Diben y proffil adnodd data hwn yw darparu gwybodaeth fel y gall ymchwilwyr ddeall cwmpas data’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr a sut i gael ato a gwneud y defnydd gorau ohono.
Yn 2024, cymerodd y Rhwydwaith gam sylweddol ymlaen trwy ehangu’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr i gynnwys ysgolion cynradd yng Nghymru. Mae’r ehangu hwn wedi caniatáu i ni gasglu data amhrisiadwy ar iechyd a lles plant iau, 7-11 oed, am y tro cyntaf. Nod y fenter yw cynnig cipolygon cynnar i arferion a heriau iechyd plant, gan hwyluso ymyrraeth a chymorth cynt o fewn y system addysg. Mae’r set ddata newydd hon yn ategu ein hymchwil presennol ac mae’n cynnig golwg fwy cynhwysfawr ar iechyd pobl ifanc ar draws grwpiau oedran gwahanol.
Gan edrych tua’r dyfodol, rydym yn edrych ymlaen yn fawr at adeiladu ar ein seilwaith data presennol trwy gylch pellach o gasglu data yn 2025, a fydd yn caniatáu i ni barhau i gynhyrchu tystiolaeth ymchwil o ansawdd uchel er mwyn ategu gwelliant iechyd ysgolion yng Nghymru a’r tu hwnt.
Rhannwch eich Cipolygon Academaidd: Ydych chi wedi defnyddio data’r Rhwydwaith yn eich gwaith academaidd? Rhannwch eich canfyddiadau a’ch cipolygon yn y sylwadau isod. Gall eich cyfraniadau helpu i lywio mentrau ac ymyriadau iechyd yn y dyfodol, gan feithrin dyfodol iachach i blant a phobl ifanc.
Helpwch roi’r gair ar led! Rhannwch y postiad hwn gyda’ch ffrindiau a’ch cydweithwyr i godi ymwybyddiaeth o iechyd a lles plant a phobl ifanc a gwerth data’r Rhwydwaith.
Gwybodaeth am yr Awdur
Rwy’n Gymrawd Ymchwil yn y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion yn y Ganolfan Datblygu a Gwerthuso Ymyriadau Cymhleth er mwyn Gwella Iechyd y Cyhoedd (DECIPHer), Prifysgol Caerdydd. A minnau’n arweinydd y rhaglen ar gyfer dadansoddi ac allbynnau yn y Rhwydwaith, mae fy ymchwil yn canolbwyntio ar ddatblygu iechyd poblogaeth y glasoed trwy ddadansoddiadau eilaidd o ddata meinitiol.
Mae fy ymchwil wedi archwilio newidiadau dros gyfnod mewn ysmygu a defnyddio canabis gan bobl ifanc, ymchwilio i effeithiau byrdymor cyflwyno rheoliadau e-sigaréts ar fepio gan bobl ifanc, ac archwilio tueddiadau posibl wrth gyfuno cysylltedd data arferol ag arolygon cenedlaethol o blant oed uwchradd. Fy nod yw cynhyrchu tystiolaeth o ansawdd uchel sy’n llywio polisïau ac ymyriadau iechyd cyhoeddus, gan gyfrannu yn y pen draw at gymunedau iachach.
Mae partner y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion, sef Iechyd Cyhoeddus Cymru, yn ceisio adborth ar safonau newydd ar gyfer ymagwedd ysgol gyfan at iechyd a lles yn ysgolion Cymru. Bydd y safonau hyn yn disodli Dyfarniad Ansawdd Cenedlaethol 2009 ac yn canolbwyntio ar elfennau craidd yn hytrach na phynciau iechyd penodol, gan alluogi ysgolion i osod eu blaenoriaethau iechyd eu hunain a hybu gwelliant parhaus.
Mae’r safonau arfaethedig yn cwmpasu saith maes: Arweinyddiaeth, Deall Angen, Cymryd Rhan, y Gweithlu, Diwylliant yr Ysgol, Y Cwricwlwm a Gwasanaethau Cymorth. Mae pob safon yn cynnwys disgrifiadau manwl o arferion angenrheidiol.
Mae’r Rhwydwaith wedi’i wreiddio yn yr ymagwedd ysgol gyfan at iechyd a lles yng Nghymru trwy ddarparu data hanfodol ac arferion yn seiliedig ar dystiolaeth. Mae’r Rhwydwaith yn cynnal arolygon cynhwysfawr i gasglu data ar iechyd a lles dysgwyr, sy’n helpu ysgolion i nodi anghenion penodol a meysydd i’w gwella. Mae adroddiadau adborth a meincnodau cenedlaethol yn ategu’r dull hwn sydd wedi’i yrru gan ddata, gan roi arweiniad i ysgolion wrth hunanwerthuso a chynllunio gweithredu.
Yn ogystal, trwy gynnig adnoddau a hwyluso gwelliant parhaus, mae’r Rhwydwaith yn sicrhau bod ysgolion yn gallu rhoi mentrau iechyd a lles ar waith yn effeithiol a’u cynnal.
Cipolygon ac Argymhellion o Astudiaeth Lles mewn Ysgolion a Cholegau (WiSC)
Fe wnaeth ein hastudiaeth ddiweddar yn 2023/24 ymhél â phlant a phobl ifanc sydd â phrofiad o fod mewn gofal, ynghyd â staff mewn ysgolion uwchradd a cholegau AB ar draws Cymru. Wrth sôn am brofiad o fod mewn gofal, cyfeiriwn at y rhai sydd mewn gofal maeth, gofal preswyl, sy’n byw gyda ffrindiau neu deulu (gofal gan berthynas), neu’r rhai sydd wedi cael eu mabwysiadu. Fe wnaeth yr astudiaeth gynnwys adolygu ymatebion i arolwg a gasglwyd yn 2017/18 fel rhan o’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (y Rhwydwaith), i ddeall darpariaeth iechyd meddwl ysgolion gan ddefnyddio Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith a Holiadur Amgylchedd yr Ysgol y Rhwydwaith. Hefyd, cynhwysom wybodaeth gan ofalwyr a staff mewn gwasanaethau iechyd meddwl a gofal cymdeithasol. Dyma grynodeb o’u safbwyntiau am anghenion a chymorth lles mewn ysgolion a cholegau.
Canfyddiadau allweddol
Anghenion Lles Dysgwyr mewn Ysgolion Uwchradd: Datgelodd arolwg y Rhwydwaith fod lles plant a phobl ifanc sydd â phrofiad o fod mewn gofal yn waeth na’u cymheiriaid, gyda’r lefelau lles isaf ymhlith y rhai mewn gofal preswyl. Nododd ein cyfweliadau gyfnodau hollbwysig o fwy o angen, er enghraifft yn ystod pontio o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd, cyfnodau arholi a’r cyfnod hyd at wyliau’r ysgol.
Anghenion Lles Myfyrwyr mewn Colegau AB: Fe wnaeth pontio i’r coleg greu heriau ychwanegol o ran lles, gan gynnwys gwneud ffrindiau newydd, pryderon ymarferol am arian a theithio, dewis y cwrs cywir a cholli cefnogaeth yr ysgol. Yn y coleg, wynebodd myfyrwyr bwysau i gyflawni’n dda yn academaidd a phryderon am symud tuag at fyw’n annibynnol.
Cefnogaeth mewn Ysgolion Uwchradd: Mabwysiadodd ysgolion ddull sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn, gan ganolbwyntio ar anghenion dysgwyr unigol. Yn aml, roedd amgylchedd yr ysgol yn wasanaeth cymorth, gyda dysgwyr yn amlygu hoff wersi a chlybiau. Roedd cyfeillgarwch yn chwarae rhan hollbwysig yn eu lles. Serch hynny, roedd bylchau amlwg yn y cymorth i fyfyrwyr wedi’u mabwysiadu.
Cymorth mewn colegau AB: Fe wnaeth cymorth yn ystod y pontio o’r ysgol i’r coleg gynnwys cyngor gyrfaol ac ymweliadau â cholegau yn ystod amseroedd tawelach. Ar ôl pontio, darparodd timau bugeiliol gymorth teilwredig, yn enwedig i fyfyrwyr sy’n symud i fyw’n annibynnol. Fodd bynnag, prin o hyd oedd cymorth i fyfyrwyr wedi’u mabwysiadu.
Argymhellion WiSC
I bob sefydliad sy’n cefnogi plant a phobl ifanc sydd â phrofiad o fod mewn gofal:
Sicrhau bod plant, pobl ifanc a gofalwyr yn ganolog i ddeall anghenion ac i newidiadau a datblygiadau yn y dyfodol.
Cryfhau partneriaethau rhwng addysg, iechyd meddwl a gofal cymdeithasol.
Mynd i’r afael ag anghenion penodol plant a phobl ifanc sydd wedi’u mabwysiadu.
Cefnogi iechyd meddwl a lles staff ysgolion a cholegau.
Ysgolion
Annog perthnasoedd da rhwng dysgwyr a staff.
Helpu i feithrin a chynnal cyfeillgarwch cryf ymhlith dysgwyr.
Darparu cymorth teilwredig i anghenion unigol pob plentyn a pherson ifanc.
Colegau:
Sicrhau bod oedolyn cyson ar gael i gefnogi’r bobl ifanc wrth iddynt bontio i’r coleg, gan efallai ymestyn rôl y Cynghorydd Personol a chynnig cymorth mwy cynhwysfawr o un ffynhonnell.
Hwyluso cydweithrediad gydol y flwyddyn rhwng ysgolion a cholegau i helpu gyda phontio.
Rhannwch y blog hwn i godi ymwybyddiaeth – gadewch i ni gydweithio i greu dyfodol disgleiriach i bob plentyn a pherson ifanc sydd â phrofiad o fod mewn gofal yng Nghymru!
