Awdur: SHRN

A minnau’n aelod o dîm ymchwil yr astudiaeth o’r enw Newid dros gyfnod mewn amgyffredion am bwysau gwaith ysgol a chysylltiadau â phroblemau emosiynol ymhlith pobl ifanc 11–16 oed: Astudiaeth drawstoriadol ailadroddol yng Nghymru, y DU., roeddwn i’n ymwneud ag archwilio mater o bwys: y cynnyd mawr mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc yng Nghymru. Mae’r duedd bryderus hon wedi gadael nifer ohonom ni’n meddwl tybed pam mae’n digwydd, ac eto bach iawn o astudiaethau sy’n ymchwilio i’r achosion wrth wraidd hyn. Dyma pam mae ein hymchwil yn amserol ac yn hanfodol. Trwy fanteisio ar ddata’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (Y Rhwydwaith), datgelom dueddiadau mewn problemau emosiynol ac amgyffredion am bwysau gwaith ysgol, gan daflu goleuni ar yr heriau y mae pobl ifanc heddiw yn eu hwynebu.

---

Dyma un o ganfyddiadau allweddol ein hastudiaeth, a ddefnyddiodd ddata uwchradd yn rhychwantu 2002 tan 2021. Nod yr astudiaeth oedd archwilio tueddiadau mewn amgyffredion am bwysau gwaith ysgol a phroblemau emosiynol yng Nghymru dros y cyfnod hwn, ac i bennu a allai newidiadau mewn pwysau gwaith ysgol esbonio’r cynnydd mewn problemau emosiynol.

Cyn cynnal yr astudiaeth hon, siaradais ag aelodau ein Grŵp Cynghori Ieuenctid yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc – Prifysgol Caerdydd ym Mhrifysgol Caerdydd. Rhannont bryderon am faint o waith ysgol ac arholiadau sydd ganddynt, a sut roeddent yn teimlo dan bwysau i ragori er mwyn cael lle mewn prifysgol. Fe wnaeth siarad â’r bobl ifanc amlygu pa mor bwysig yw hi i ddeall a mynd i’r afael â’r pwysau hyn sy’n gysylltiedig â’r ysgol.

Ers 2009, mae nifer y dysgwyr yng Nghymru sy’n adrodd am bwysau gwaith ysgol wedi bron i ddyblu, gydag oddeutu 26% yn teimlo llawer o bwysau yn 2021. Merched hŷn oedd yn adrodd am y pwysau hyn yn fwyaf cyffredin, ac roedd yn esbonio rhywfaint o’r cynnydd mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc. Mae’r canfyddiadau hyn yn amlygu pryder pwysig o ran iechyd cyhoeddus. Mae pobl ifanc yng Nghymru yn profi lefelau cynyddol o bwysau gwaith ysgol, sy’n gysylltiedig yn gyson â lefelau uwch o broblemau emosiynol.

---

Defnyddiodd yr astudiaeth ddata uwchradd o astudiaeth Ymddygiad Iechyd mewn Plant Oed Ysgol a data arolygon y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion. Fe wnaeth yr arolygon hyn gynnwys samplau cynrychioliadol yn genedlaethol o ddisgyblion uwchradd yng Nghymru, rhwng 2002 a 2021, yn cwmpasu data gan 300,000 o unigolion. Fe wnaeth cyfran y bobl ifanc yng Nghymru sy’n amgyffred llawer o bwysau gwaith ysgol gynyddu rhwng 2009 a 2021, gan adlewyrchu cynnydd tebyg mewn problemau emosiynol. Mae deall pam mae pobl ifanc yn profi mwy o bwysau yn hanfodol i iechyd cyhoeddus a gall lywio ymyriadau i helpu pobl ifanc i ymdopi â gofynion academaidd a chymdeithas.

Dylai astudiaethau yn y dyfodol ymchwilio i b’un a yw newidiadau mewn amgyffredion o bwysau gwaith ysgol yn adlewyrchu amgylcheddau ysgol lle mae mwy o bwysau, newidiadau yn nisgwyliadau pobl ifanc neu gymdeithas, neu heriau eraill sy’n effeithio ar allu pobl ifanc i ymdopi. Mae’r ddealltwriaeth hon yn allweddol i atal cynnydd pellach mewn pwysau gwaith ysgol ac iechyd meddwl a lles pobl ifanc.

Mae ein hastudiaeth yn codi pryderon pwysig am y pwysau y mae pobl ifanc yng Nghymru yn eu hwynebu. Gallai’r cynnydd cyffredinol mewn pwysau gwaith ysgol fod wedi cyfrannu at y cynnydd mewn problemau emosiynol, yn enwedig ymhlith merched. Mae deall y rhesymau wrth wraidd y pwysau hyn yn hanfodol i atal cynnydd pellach a mynd i’r afael â phroblemau iechyd meddwl a lles. Hefyd, gall fod angen newid diwylliannol ehangach tuag at reoli gofynion academaidd i ategu datblygiad iach cenedlaethau’r dyfodol.

I gloi, mae ein hastudiaeth yn amlygu pryder cynyddol: y lefelau cynyddol o amgyffredion am bwysau gwaith ysgol ymhlith pobl ifanc yng Nghymru a’u cysylltiad â’r cynnydd mewn problemau emosiynol. Mae’r duedd hon yn pwysleisio angen dybryd am ymchwil pellach i ddeall yr achosion wrth ei gwraidd ac i ddatblygu ymyriadau effeithiol. Trwy fynd i’r afael â’r pwysau hyn, gallwn helpu pobl ifanc i reoli galwadau academaidd a chymdeithasol yn fwy effeithiol, gan gefnogi eu hiechyd meddwl a’u lles yn well yn y pen draw.

Diolch am roi o’ch amser i ddarllen am ein hymchwil. Trwy ddeall a mynd i’r afael â’r pwysau y mae pobl ifanc yn eu hwynebu heddiw, gallwn weithio tuag at greu amgylchedd iachach a mwy cefnogol i genedlaethau’r dyfodol o blant a phobl ifanc. 

---

Beth yw’r prif resymau wrth wraidd y cynnydd mewn pwysau gwaith ysgol ymhlith pobl ifanc heddiw, yn eich tyb chi?

A oes gennych syniadau neu awgrymiadau am ymchwil yn y dyfodol i’r pwnc hwn? Pa agweddau sydd angen mwy o sylw, yn eich tyb chi?

---

Rwy’n Gydymaith Ymchwil yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc. Mae fy ymchwil yn canolbwyntio ar y newidiadau mewn iechyd meddwl plant a’r glasoed yn y boblogaeth. O ddiddordeb arbennig i mi y mae tueddiadau dros gyfnod a deall y ffactorau a all fod wedi cyfrannu at y cynnydd diweddar mewn iselder a gorbryder. Hefyd, mae gennyf ddiddordeb mewn gwydnwch a rhagfynegyddion iechyd meddwl a lles cadarnhaol ac, yn y gorffennol, rwyf wedi gwneud ymchwil i wydnwch yn sgil erledigaeth gan gymheiriaid. Darllenwch fwy…

Gall pontio o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd fod yn garreg filltir arwyddocaol ym mywyd person ifanc. Er bod llawer o fyfyrwyr yn mynd trwy’r newid hwn yn hwylus, gall fod yn heriol i eraill. Mae astudiaeth ddiweddar sy’n defnyddio data’r Rhwydwaith yn treiddio i sut y gall statws economaidd gymdeithasol, h.y. sefyllfa economaidd a chymdeithasol teulu, sy’n cael ei phenderfynu gan ffactorau fel incwm, addysg a galwedigaeth, fod yn gysylltiedig â’r profiad pontio ac iechyd meddwl pobl ifanc a’u profiadau o fwlio.  

Yn y blog hwn, mae Dr Caitlyn Donaldson, Cydymaith Ymchwil yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Pobl Ifanc, Prifysgol Caerdydd, yn archwilio sut mae statws economaidd gymdeithasol yn effeithio ar y ffactorau hyn wrth bontio rhwng ysgolion yn system addysg Cymru. 

---

Yng Nghymru, mae gennym nifer gynyddol o ysgolion ‘pob oed’, lle gall pobl ifanc aros yn yr un ysgol o 3 i 16 neu 18 oed. Mae hyn yn cynnig profiad naturiol diddorol er mwyn archwilio p’un a yw deilliannau iechyd meddwl a bwlio yn wahanol rhwng plant sy’n pontio i’r ysgol uwchradd yn 11 oed a’r rhai sy’n aros mewn ysgolion pob oed yng Nghymru. Mae’n defnyddio dulliau ystadegol datblygedig i gymharu’r deilliannau ar gyfer myfyrwyr yn eu blwyddyn gyntaf yn yr ysgol uwchradd. 

1. Statws Economaidd Gymdeithasol a’r Math o Ysgol: 
   • Myfyrwyr â Statws Economaidd Gymdeithasol isel: Darganfu’r astudiaeth rywfaint o dystiolaeth y gallai myfyrwyr o gefndiroedd statws economaidd gymdeithasol isel gael llai o broblemau gyda chymheiriaid, materion ymddygiad ac erledigaeth bwlio wrth fynd i ysgolion pob oed o gymharu ag ysgolion uwchradd. 
   • Myfyrwyr â Statws Economaidd Gymdeithasol uchel: I’r gwrthwyneb, roedd myfyrwyr o gefndiroedd statws economaidd gymdeithasol uchel yn tueddu i fod â deilliannau mwy cadarnhaol mewn ysgolion uwchradd. 
2. Cysylltedd â’r ysgol: 
   • Archwiliodd yr ymchwil p’un a allai cysylltedd â’r ysgol esbonio’r gwahaniaethau mewn deilliannau ond ni chanfu unrhyw dystiolaeth ei fod yn cyfryngu’r berthynas rhwng y math o ysgol a deilliannau iechyd meddwl neu fwlio. Fodd bynnag, roedd lefelau uchel o gysylltedd â’r ysgol yn gysylltiedig ag iechyd meddwl gwell a llai o fwlio yn y ddau fath o ysgol. 

Goblygiadau i Addysgwyr a Llunwyr Polisi  

Mae’r canfyddiadau’n awgrymu y gallai ysgolion pob oed helpu i leihau anghydraddoldebau iechyd wedi’u hachosi gan statws economaidd gymdeithasol. I fyfyrwyr o gefndir â statws economaidd gymdeithasol isel, gallai’r parhad y mae ysgolion pob oed yn ei roi gynnig amgylchedd mwy sefydlog a chefnogol, gan leihau rhai o’r heriau sy’n gysylltiedig â phontio i ysgol newydd. Awgrymwn y gallai hyn fod oherwydd bod symud i ysgol newydd ar ddiwedd blwyddyn 6 yn cynnig mwy o gyfleoedd am dwf a datblygiad personol, ond dim ond os oes gan blentyn yr adnoddau ymdopi a’r gwydnwch y mae eu hangen i bontio’n llwyddiannus i’r amgylchedd newydd. 

Casgliad 

Mae’r astudiaeth hon yn cynnig cipolygon gwerthfawr i sut gall gwahanol strwythurau ysgolion effeithio ar iechyd meddwl myfyrwyr a’u profiadau o fwlio. Trwy ddeall y ddynameg hon, gall addysgwyr a llunwyr polisi gefnogi myfyrwyr yn well yn ystod cyfnodau pontio pwysig, gan sicrhau bod pob person ifanc yn cael cyfle i ffynnu. 

Rhannwch eich profiadau a dadlau dros bolisïau sy’n annog cysylltedd â’r ysgol a lles meddyliol trwy e-bostio mailto:shrn@cardiff.ac.uk 

Rhannwch eich profiadau a dadlau dros bolisïau sy’n annog cysylltedd â’r ysgol a lles meddyliol trwy e-bostio mailto:shrn@cardiff.ac.uk 

---

Mae Dr. Caitlyn Donaldson yn Gydymaith Ymchwil ym Mhrifysgol Caerdydd, yn arbenigo yn y croestoriad rhwng statws economaidd gymdeithasol, cysylltedd â’r ysgol, ac iechyd a lles plant. A chanddi PhD mewn pontio o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd a’i effaith ar iechyd meddwl pobl ifanc, mae ymchwil Dr. Donaldson yn canolbwyntio ar ddeall a mynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd ymhlith plant. Mae ei gwaith diweddar yn cynnwys dadansoddiad cynhwysfawr o Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith mewn Ysgolion Cynradd, gan amlygu rôl hanfodol statws economaidd gymdeithasol yr ysgol a’r teulu o ran llywio deilliannau iechyd plant. 

Mewn cyfnod pan mae iechyd meddwl a lles corfforol pobl ifanc yn aml dan y chwyddwydr, mae’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion mewn safle blaenllaw o ran darparu data cadarn, y gellir gweithredu arno, i ysgolion a llunwyr polisi i gynorthwyo â rhoi datrysiadau wedi’u llywio gan dystiolaeth ar waith.

Yn y Blog hwn, mae’r Dr. Nick Page, Cymrawd Ymchwil DECIPHer, ac Uwch Ddadansoddwyr ar gyfer y Rhwydwaith, yn rhoi cipolwg i’r data a gasglwn a sut mae’n helpu i lunio dyfodol iachach i’r genhedlaeth nesaf.

---

Ers 2013, mae Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith mewn ysgolion uwchradd wedi bod yn gonglfaen o ran deall a gwella iechyd a lles y glasoed yng Nghymru.

Mae’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr, a gyflwynir bob dwy flynedd i sampl genedlaethol fawr o bobl ifanc 11- 16 oed, yn cwmpasu amrywiaeth o bynciau, gan gynnwys iechyd meddwl a lles, gweithgarwch corfforol a maeth, defnyddio sylweddau, iechyd rhywiol a perthnasoedd cymdeithasol.

Mae ein gwaith wedi bod yn hynod arwyddocaol wrth helpu i sefydlu a gwreiddio model cenedlaethol ar gyfer casglu data a defnyddio gwybodaeth mewn ysgolion, sy’n darparu tystiolaeth hanfodol i lywio polisïau, rhaglenni ac ymyriadau iechyd cyhoeddus ac iechyd ysgolion sy’n anelu at wella bywyd plant a phobl ifanc. Mae dros 90% o ysgolion uwchradd a gynhelir yn cymryd rhan yn rheolaidd yn yr Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr, gyda chyfraddau ymateb y myfyrwyr yn cynyddu’n raddol o 65% yn 2017 i 75% yn 2023. Mae hyn gyfwerth â thros 100,000 o bobl ifanc 11-16 oed yn cymryd rhan ym mhob cylch yr arolwg.

Yn ein harolwg diweddaraf, gwelwyd y nifer uchaf eto yn cymryd rhan, gyda 129,761 o bobl ifanc 11-16 oed o 201 ysgol yn cyfranogi. Mae’r sampl genedlaethol fawr yn sicrhau bod profiadau ac anghenion amrywiol amrywiaeth eang o fyfyrwyr yn cael eu cynrychioli (gan gynnwys rhywedd a lleiafrifoedd ethnig, gofalwyr ifanc a phobl ifanc â phrofiad o fod mewn gofal), gan hybu tegwch iechyd a rhoi cyfleoedd gwerthfawr i ddeall ymddygiadau iechyd yn well ymhlith grwpiau sydd yn y lleiafrif.

Mae data o’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr yn helpu i gynhyrchu sawl ffurf ar dystiolaeth, gan gynnwys:

• Ymchwil epidemiolegol
• Monitro a gwerthuso polisi
• Cysylltedd data

Er enghraifft, yn ddiweddar, mae ein data wedi helpu i archwilio tueddiadau mewn problemau emosiynol pobl ifanc yng Nghymru yn y blynyddoedd cyn pandemig COVID-19, gan ddarganfod cynnydd sylweddol rhwng 2013 a 2019 na ellid ei esbonio gan newidiadau mewn bwlio neu gyfeillgarwch. Hefyd, mae data’r arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr wedi cael ei ddefnyddio i werthuso’r effeithiau ar fepio gan bobl ifanc yn sgil cyflwyno rheoliadau’r UE, ac mae ymatebion i’r arolwg gan fyfyrwyr a gydsyniodd wedi cael eu cysylltu’n llwyddiannus â chofnodion iechyd arferol i archwilio cysylltiadau rhwng bwlio a hunan-niwed.

Bob pedair blynedd, mae’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr yn gwreiddio cwestiynau o’r astudiaeth ryngwladol, Ymddygiad Iechyd mewn Plant Oed Ysgol (HBSC) – astudiaeth hirhoedlog o iechyd y glasoed a gefnogir gan Sefydliad Iechyd y Byd, a ddechreuodd yn y 1980au – gan alluogi croes-gymariaethau â data o 50 wledydd ar draws Ewrop a Gogledd America.

Mewn astudiaeth a gyhoeddwyd yn ddiweddar, dangosodd data gan 35 o wledydd HBSC, gan gynnwys Cymru, fod cwynion iechyd corfforol (e.e. pen tost, stumog ddrwg) a chwynion iechyd meddwl (e.e. gorbryder, pigogrwydd) pobl ifanc yn uwch o lawer na’r disgwyl yn dilyn y pandemig, ar sail tueddiadau blaenorol.

I gynyddu gwelededd data’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr o fewn y gymuned ymchwil academaidd, rydym wedi cyhoeddi proffil adnodd data o’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr am ddim yn yr International Journal of Epidemiology. Diben y proffil adnodd data hwn yw darparu gwybodaeth fel y gall ymchwilwyr ddeall cwmpas data’r Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr a sut i gael ato a gwneud y defnydd gorau ohono.

Gan edrych tua’r dyfodol, rydym yn edrych ymlaen yn fawr at adeiladu ar ein seilwaith data presennol trwy gylch pellach o gasglu data yn 2025, a fydd yn caniatáu i ni barhau i gynhyrchu tystiolaeth ymchwil o ansawdd uchel er mwyn ategu gwelliant iechyd ysgolion yng Nghymru a’r tu hwnt.

Rhannwch eich Cipolygon Academaidd: Ydych chi wedi defnyddio data’r Rhwydwaith yn eich gwaith academaidd? Rhannwch eich canfyddiadau a’ch cipolygon yn y sylwadau isod. Gall eich cyfraniadau helpu i lywio mentrau ac ymyriadau iechyd yn y dyfodol, gan feithrin dyfodol iachach i blant a phobl ifanc.

Helpwch roi’r gair ar led! Rhannwch y postiad hwn gyda’ch ffrindiau a’ch cydweithwyr i godi ymwybyddiaeth o iechyd a lles plant a phobl ifanc a gwerth data’r Rhwydwaith.

Gwybodaeth am yr Awdur

Rwy’n Gymrawd Ymchwil yn y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion yn y Ganolfan Datblygu a Gwerthuso Ymyriadau Cymhleth er mwyn Gwella Iechyd y Cyhoedd (DECIPHer), Prifysgol Caerdydd. A minnau’n arweinydd y rhaglen ar gyfer dadansoddi ac allbynnau yn y Rhwydwaith, mae fy ymchwil yn canolbwyntio ar ddatblygu iechyd poblogaeth y glasoed trwy ddadansoddiadau eilaidd o ddata meinitiol.

Mae fy ymchwil wedi archwilio newidiadau dros gyfnod mewn ysmygu a defnyddio canabis gan bobl ifanc, ymchwilio i effeithiau byrdymor cyflwyno rheoliadau e-sigaréts ar fepio gan bobl ifanc, ac archwilio tueddiadau posibl wrth gyfuno cysylltedd data arferol ag arolygon cenedlaethol o blant oed uwchradd. Fy nod yw cynhyrchu tystiolaeth o ansawdd uchel sy’n llywio polisïau ac ymyriadau iechyd cyhoeddus, gan gyfrannu yn y pen draw at gymunedau iachach.

Cipolygon ac Argymhellion o Astudiaeth Lles mewn Ysgolion a Cholegau (WiSC)

Fe wnaeth ein hastudiaeth ddiweddar yn 2023/24 ymhél â phlant a phobl ifanc sydd â phrofiad o fod mewn gofal, ynghyd â staff mewn ysgolion uwchradd a cholegau AB ar draws Cymru. Wrth sôn am brofiad o fod mewn gofal, cyfeiriwn at y rhai sydd mewn gofal maeth, gofal preswyl, sy’n byw gyda ffrindiau neu deulu (gofal gan berthynas), neu’r rhai sydd wedi cael eu mabwysiadu. Fe wnaeth yr astudiaeth gynnwys adolygu ymatebion i arolwg a gasglwyd yn 2017/18 fel rhan o’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (y Rhwydwaith), i ddeall darpariaeth iechyd meddwl ysgolion gan ddefnyddio Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith a Holiadur Amgylchedd yr Ysgol y Rhwydwaith. Hefyd, cynhwysom wybodaeth gan ofalwyr a staff mewn gwasanaethau iechyd meddwl a gofal cymdeithasol. Dyma grynodeb o’u safbwyntiau am anghenion a chymorth lles mewn ysgolion a cholegau.

Canfyddiadau allweddol

Anghenion Lles Dysgwyr mewn Ysgolion Uwchradd: Datgelodd arolwg y Rhwydwaith fod lles plant a phobl ifanc sydd â phrofiad o fod mewn gofal yn waeth na’u cymheiriaid, gyda’r lefelau lles isaf ymhlith y rhai mewn gofal preswyl. Nododd ein cyfweliadau gyfnodau hollbwysig o fwy o angen, er enghraifft yn ystod pontio o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd, cyfnodau arholi a’r cyfnod hyd at wyliau’r ysgol.

Anghenion Lles Myfyrwyr mewn Colegau AB: Fe wnaeth pontio i’r coleg greu heriau ychwanegol o ran lles, gan gynnwys gwneud ffrindiau newydd, pryderon ymarferol am arian a theithio, dewis y cwrs cywir a cholli cefnogaeth yr ysgol. Yn y coleg, wynebodd myfyrwyr bwysau i gyflawni’n dda yn academaidd a phryderon am symud tuag at fyw’n annibynnol.

Cefnogaeth mewn Ysgolion Uwchradd: Mabwysiadodd ysgolion ddull sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn, gan ganolbwyntio ar anghenion dysgwyr unigol. Yn aml, roedd amgylchedd yr ysgol yn wasanaeth cymorth, gyda dysgwyr yn amlygu hoff wersi a chlybiau. Roedd cyfeillgarwch yn chwarae rhan hollbwysig yn eu lles. Serch hynny, roedd bylchau amlwg yn y cymorth i fyfyrwyr wedi’u mabwysiadu.

Cymorth mewn colegau AB:  Fe wnaeth cymorth yn ystod y pontio o’r ysgol i’r coleg gynnwys cyngor gyrfaol ac ymweliadau â cholegau yn ystod amseroedd tawelach. Ar ôl pontio, darparodd timau bugeiliol gymorth teilwredig, yn enwedig i fyfyrwyr sy’n symud i fyw’n annibynnol. Fodd bynnag, prin o hyd oedd cymorth i fyfyrwyr wedi’u mabwysiadu.

Argymhellion WiSC

I bob sefydliad sy’n cefnogi plant a phobl ifanc sydd â phrofiad o fod mewn gofal:

• Sicrhau bod plant, pobl ifanc a gofalwyr yn ganolog i ddeall anghenion ac i newidiadau a datblygiadau yn y dyfodol.
• Cryfhau partneriaethau rhwng addysg, iechyd meddwl a gofal cymdeithasol.
• Mynd i’r afael ag anghenion penodol plant a phobl ifanc sydd wedi’u mabwysiadu.
• Cefnogi iechyd meddwl a lles staff ysgolion a cholegau.

Ysgolion

• Annog perthnasoedd da rhwng dysgwyr a staff.
• Helpu i feithrin a chynnal cyfeillgarwch cryf ymhlith dysgwyr.
• Darparu cymorth teilwredig i anghenion unigol pob plentyn a pherson ifanc.

Colegau:

• Sicrhau bod oedolyn cyson ar gael i gefnogi’r bobl ifanc wrth iddynt bontio i’r coleg, gan efallai ymestyn rôl y Cynghorydd Personol a chynnig cymorth mwy cynhwysfawr o un ffynhonnell.
• Hwyluso cydweithrediad gydol y flwyddyn rhwng ysgolion a cholegau i helpu gyda phontio.

Darllenwch fwy am yr astudiaeth hon.

Cysylltwch â ni’n uniongyrchol trwy e-bostio WiSC@cardiff.ac.uk.

Rhannwch y blog hwn i godi ymwybyddiaeth – gadewch i ni gydweithio i greu dyfodol disgleiriach i bob plentyn a pherson ifanc sydd â phrofiad o fod mewn gofal yng Nghymru!

Yn y byd sydd ohoni, sy’n gyfoethog o ran gwybodaeth, mae ffeithluniau’n adnodd grymus ar gyfer gweddnewid data cymhleth yn ddarluniau diddorol sy’n taro deuddeg gyda chynulleidfaoedd amrywiol, gan wneud data yn fwy hygyrch. Yn y blog hwn, mae Huw Eifion Evans, Cydlynydd Ysgolion Iach Conwy, yn rhannu ei Ddeg Awgrym Gorau ar gyfer defnyddio ffeithluniau i ddod â chipolygon o ddata’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion yn fyw.

P’un a ydych chi’n anelu at gyfleu canfyddiadau allweddol i ddysgwyr, staff, rhieni/gofalwyr neu lywodraethwyr ysgol, gall y syniadau hyn helpu i sicrhau bod data’r Rhwydwaith yn cael effaith ac yn hawdd ei ddeall.

Difyrru a Hysbysu: 10 Awgrym am Ffeithluniau Dynamig gan y Rhwydwaith

1. Llai, ond Gwell

Diffiniwch amcan clir i’ch ffeithlun a chyfyngu eich cynnwys i hyn. Er bod ychwanegu mwy o liwiau, testun a manylion yn demtasiwn, gall gormod o wybodaeth wneud i’r dyluniad edrych yn flêr a chuddio’ch neges graidd.

2. Creu Trefn Glir a Chyson

Trefnwch wybodaeth yn rhesymegol, gan rannu data yn adrannau i osgoi llethu’r sawl sy’n edrych arno. Gall strwythur grid neu golofnau sicrhau ei bod hi’n hawdd edrych dros y dyluniad.

3. Cofleidio Hierarchaeth Weledol

Defnyddiwch ffontiau, lliwiau a meintiau gwrthgyferbyniol i dynnu sylw at y rhannau pwysicaf o’r ffeithlun. Mae canrannau mewn print bras, eiconau neu amlygu ffigurau yn helpu i bwysleisio canfyddiadau allweddol.

4. Dewis y Data Perthnasol

Dewiswch bwyntiau data a fydd yn taro deuddeg gyda’ch cynulleidfa. Er enghraifft, os ydych chi’n mynd i’r afael â deilliannau iechyd meddwl, amlygwch ystadegau allweddol sy’n cyd-fynd â’r pwnc hwn.

5. Blaenoriaethu Lliwiau a Ffontiau Hygyrch

Sicrhewch fod eich ffeithlun yn gynhwysol trwy ddewis ffontiau y gallwch eu darllen a lliwiau â chyferbynnedd uchel. Mae hyn yn gwella hygyrchedd i unigolion ag amhariad ar y golwg ac yn peri bod y dyluniad yn apelio i bawb sy’n edrych arno. Anelwch at ffont sydd â maint hawdd ei ddarllen, hyd yn oed ar sgriniau llai.

6. Defnyddio Eiconau a Delweddau yn Effeithiol

Cynhwyswch eiconau, darluniadau neu graffigwaith syml i gynrychioli categorïau data. Gall darluniadau ei gwneud hi’n haws uniaethu â chynnwys a’i gofio, yn enwedig i gynulleidfa iau a all ffafrio darluniadau yn hytrach na gwybodaeth gyda llawer o destun. Er enghraifft, mae’n haws uniaethu â data cysylltiedig ag iechyd pan fydd eicon calon yn amlygu’r wybodaeth.

7. Testun Cryno

Cyfyngwch destun i ddisgrifiadau neu ymadroddion byr i gadw’r ffocws ar y darluniadau. Defnyddiwch bwyntiau bwled neu frawddegau byr yn lle paragraffau hir. Mae hyn yn cadw’r ffocws ar ddarluniadau ac, felly mae’n haws deall y wybodaeth. Anelwch at eglurder yn eich disgrifiadau. Defnyddiwch y gweithredol ac iaith ddifyr i gynnal diddordeb. Mae defnyddio ymadroddion fel “Darganfyddwch sut …” neu “Dysgwch pam …” yn gallu denu sylw’ch darllenwyr.

8. Arbrofi â Graffiau a Siartiau

Ystyriwch wahanol arddulliau siart – siartiau bar, siartiau cylch neu graffiau – ar sail y math o ddata. Rhoi prawf ar amrywiol fformatau fydd yn cyfleu stori eich data orau.

9.  Cynnwys Galwad Clir i Weithredu

Rhowch arweiniad ar beth allant ei wneud gyda’r wybodaeth i’r sawl sy’n edrych arni. P’un a yw hynny’n ymuno â thrafodaeth, cefnogi menter ysgol, neu fyfyrio ar y canfyddiadau, gall galwad i weithredu olygu bod mwy o allu i weithredu ar eich data.

10. Gwahodd Adborth ac Annog Rhannu

Gwahoddwch eich cynulleidfa i ymddiddori yn y ffeithlun a’i rannu, gan groesawu eu hadborth. Gall hyn arwain at gipolygon newydd a chryfhau eu cysylltiad â’r data a nodau’r ysgol. Hyrwyddwch ddata’r Rhwydwaith trwy gynnwys botymau cyfryngau cymdeithasol neu godau QR sy’n ei gwneud hi’n hawdd i’r sawl sy’n edrych arno rannu’r ffeithlun gyda’u rhwydweithiau. Gall annog rhannu ymestyn eich cyrhaeddiad a’ch effaith.

Creu Ffeithlun yn Hawdd: Offer ac Adnoddau Defnyddiol

Adobe Colour

Canva

Flat Icon

QR Monkey

(Sylwch – hoffwn egluro nad yw cyfeiriadau at y feddalwedd uchod yn gymeradwyaeth. Yn hytrach, rwy’n rhannu eitemau rwy’ wedi’u defnyddio’n bersonol ac sydd wedi bod yn effeithiol. Fy amcan yw cynnig cipolygon dilys ar sail fy mhrofiadau fy hun).

I gloi

Trwy ddilyn y syniadau hyn, gall data’r Rhwydwaith gael ei weddnewid ymhellach yn gipolygon gwerthfawr sy’n cefnogi iechyd a lles ar draws cymunedau ysgolion a chynulleidfaoedd ehangach. Mae ffeithluniau yn fwy na dim ond cynrychioliadau gweledol o ddata’r Rhwydwaith; maen nhw’n ffordd rymus o adrodd stori sy’n gallu pontio’r bwlch rhwng gwybodaeth gymhleth a dealltwriaeth y cyhoedd. Wrth i chi ddechrau ar eich taith creu ffeithlun, mae’n bwysig cadw’ch cynulleidfa mewn cof wrth wneud eich penderfyniadau dylunio.

A ydych chi wedi creu ffeithluniau ar gyfer eich data chi gan y Rhwydwaith? A ydyn nhw’n gwneud gwahaniaeth yn y ffordd y mae dysgwyr a chymuned ehangach yr ysgol yn ymwneud â’r data? Byddem wrth ein bod yn darganfod rhagor!

Rhannwch eich profiadau trwy e-bostio Rheolwr Ymgysylltu’r Rhwydwaith, Charlotte Wooders.